Ewa Katarzyna Czech

3.1. Uwagi wstępne

Puszcza Białowieska to obszar o zróżnicowanej strukturze z punktu widzeniainstytucji prawnych, w oparciu o które realizowane jest zarządzanie jej obszarem.W obrębie Puszczy możemy wyróżnić obszary leśne, których właścicie-lem jest Skarb Państwa, jak również lasy prywatne. W obrębie form ochronyprzyrody przewidzianych przepisami ustawy o ochronie przyrody (Ustawao ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r., Dz.U. 2013. Nr 627, z późn.zm.) możemy z kolei wskazać na park narodowy, rezerwaty przyrody, pomnikiprzyrody, użytki ekologiczne, obszary Natura 2000 czy ochronę gatunkową,w tym strefy ochronne miejsc regularnego przebywania i rozrodu. Już takieotoczenie prawne, będące konsekwencją cech obszaru Puszczy Białowieskiej,powoduje, że będą tu miały zastosowanie liczne akty normatywne, którychprzedmiotem ochrony jest środowisko i przyroda. Natomiast istnienie na tereniePuszczy obszarów objętych własnością Skarbu Państwa i terenów należącychdo właścicieli prywatnych dodatkowo komplikuje sytuację prawną związanąz gospodarowaniem obszarami Puszczy Białowieskiej. Jest to spowodowaneskutkami prawnymi lub możliwością zaistnienia skutków prawnych konfliktów,które często są, wynikają często z rozbieżnego postrzegania sposobu gospoda-

jest możliwość realizacji obowiązków spoczywających na właścicielach lasów, ze szczególnym uwzględnieniem roli jaką pełnią w tym zakresie Lasy Państwowei możliwością powstawania odpowiedzialności prawnej w tym zakresie.

Nie wymaga większego uzasadnienia, że ta ostatnia jednostka organizacyjnaw swej działalności musi stosować szereg aktów normatywnych różnej rangi.Tylko w zakresie ustaw ramy prawne jej działalności, na obszarze Puszczy Bia-łowieskiej, wytyczają m.in. ustawa o lasach (ustawa z dnia 28 września 1991 r.,tj. Dz.U.2011.12.59, z późn. zm.), ustawa o ochronie przyrody, ustawa Prawoochrony środowiska (ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środo-wiska, tj. Dz. Dz.U.2013.1232, z późn. zm.), ustawa o zapobieganiu szkodomw środowisku i ich naprawie (ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiuszkodom w środowisku i ich naprawie, tj. Dz.U.2014.1789, z późn. zm.).

Uwzględniając tematykę niniejszego opracowania, tj. prawne aspektygospodarki leśnej i trwale zrównoważonej gospodarki leśnej na obszarze Pusz-czy Białowieskiej, w tle dalej wskazywanych przeze mnie uwag należy mieć nawzględzie powoływane wyżej okoliczności, tak natury faktycznej jak i prawnej.

Mając świadomość, że podnoszone zagadnienie może z powodzeniem sta-nowić temat obszernego opracowania prawnego czy opinii prawnej, pragnęograniczyć swe uwagi jedynie do kwestii kluczowych.

3.2. Istota prawnego ujęcia gospodarki leśnej i trwalezrównoważonej gospodarki leśnej w kontekście prawnegoznaczenia ochrony przyrody i ochrony środowiska

Oba pojęcia, tj. gospodarka leśna i trwale zrównoważona gospodarka leśna mająswe definicje ustawowe zawarte w art. 6 pkt 1 i 1a ustawy o lasach. Zgodniez wolą ustawodawcy pod pojęciem gospodarki leśnej należy rozumieć dzia-łalność leśną w zakresie urządzania, ochrony i zagospodarowania lasu, utrzy-mania i powiększania zasobów i upraw leśnych, gospodarowania zwierzyną,pozyskiwania – z wyjątkiem skupu – drewna, żywicy, choinek, karpiny, kory,igliwia, zwierzyny oraz płodów runa leśnego, a także sprzedaż tych produktóworaz realizację pozaprodukcyjnych funkcji lasu. Z kolei pod pojęciem trwalezrównoważonej gospodarki leśnej należy rozumieć działalność zmierzającądo ukształtowania struktury lasów i ich wykorzystania w sposób i tempiezapewniającym trwałe zachowanie ich bogactwa biologicznego, wysokiej pro-dukcyjności oraz potencjału regeneracyjnego, żywotności i zdolności do wypełniania, teraz i w przyszłości, wszystkich ważnych ochronnych, gospodarczychi socjalnych funkcji na poziomie lokalnym, narodowym i globalnym, bez szkodydla innych ekosystemów. Przejście do odniesienia funkcjonowania tych pojęćw obręb obszaru Puszczy Białowieskiej, musi poprzedzać ustosunkowanie siędo zagadnienia konieczności każdorazowego łącznego realizowania gospodarkileśnej i trwale zrównoważonej gospodarki leśnej na danym obszarze.

Pewien wyznacznik, w zakresie tak określonego obszaru badań, powinnostanowić stanowisko judykatury wyrażone w treści orzeczenia Sądu Apelacyj-nego we Wrocławiu z dnia 23 kwietnia 2012 r. (IACz 709/12, LEX nr 1148378).Sąd ten wskazał w nim, że głównym zadaniem Skarbu Państwa – LasówPaństwowych, w zakresie działalności leśnej jest urządzanie, ochrona, zago-spodarowanie, utrzymanie, a także powiększanie zasobów i upraw leśnych,jak również gospodarowanie zwierzyną. Tym głównym zadaniem nie jestnatomiast zarobkowa działalność wytwórcza czy handlowa w tym zakresie.Podstawową działalnością Skarbu Państwa – Lasów Państwowych, zdaniemSądu jest ochrona i rozwój lasów. Ze stanowiskiem tym należy się zgodzić. Pro-blem jednak tkwi w tym czy istniejące regulacje prawne w praktyce, w sposóbbezkonfliktowy, umożliwiają realizację tak określonej działalności.

Porównując treści pojęć gospodarki leśnej i trwale zrównoważonej gospodarkileśnej nasuwa się niewątpliwie skojarzenie odnoszące się do gospodarowaniazasobami środowiska mieszczącymi się w pojęciu ochrony środowiska i uwzględ-nianiu m.in. w zakresie gospodarowania tymi zasobami zasady zrównoważonegorozwoju. Widząc podnoszoną analogię należy przyjmować, że gospodarka leśnanie może stać w sprzeczności z trwale zrównoważoną gospodarką leśną, a wręczprzeciwnie powinna być ona realizowana jednocześnie z trwale zrównoważonągospodarką leśną, umożliwiając realizację celów trwale zrównoważonej gospo-darki leśnej, tj. zapewnienie trwałego zachowania bogactwa biologicznego lasów,wysokiej produkcyjności oraz potencjału regeneracyjnego, żywotności i zdolnoścido wypełniania, teraz i w przyszłości, wszystkich ważnych ochronnych, gospo-darczych i socjalnych funkcji na poziomie lokalnym, narodowym i globalnym,bez szkody dla innych ekosystemów. Takie działanie miałoby spójny wymiarz gospodarowaniem innymi zasobami środowiska niż lasy z uwzględnieniemzasady zrównoważonego rozwoju. Należy uznać, że takie podejście ustawodawcyjest nie tylko właściwe, ale wręcz pożądane. Jednocześnie należy jednak poddaćpod rozwagę, czy trwale zrównoważoną gospodarkę leśną należy utożsamiaćz totalną ochroną lasów, wyłączającą jakąkolwiek ingerencję człowieka. 

Treść trwale zrównoważonej gospodarki leśnej zawarta w art. 6 pkt 1a z pewnością nieuzasadnia takiego stanowiska. Należy bowiem mieć na uwadze, że jej realizacjama prowadzić m.in. do zapewnienia zdolności do wypełniania, teraz i w przy-szłości, wszystkich ważnych ochronnych, gospodarczych i socjalnych funkcji,a nie jedynie funkcji ochronnej.

Jednocześnie wskazać należy, że gospodarka leśna zgodnie z treścią art. 8ustawy o lasach, powinna być prowadzona według zasady powszechnej ochronylasów; trwałości utrzymania lasów; ciągłości i zrównoważonego wykorzystaniawszystkich funkcji lasów; powiększania zasobów leśnych. Co znaczące wska-zane zostało tu, że wolą ustawodawcy jest, by miało miejsce zrównoważonewykorzystywanie wszystkich funkcji lasów. Oznacza to, że nie należy dawaćprymatu żadnej z tych funkcji, w tym również funkcji ochronnej.

Taka filozofia gospodarowania lasami wpisuje się zresztą w rozumienieprawne ochrony środowiska, które znalazło swe odzwierciedlenie w definicjiustawowej tego pojęcia zawartej w art. 3 pkt 13 POŚ. Należy mieć na uwadze, żepodejmowanie lub zaniechanie działań traktowanych jako ochrona środowiskama umożliwiać zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej. Jedno-cześnie ochrona ta ma polegać m.in. na racjonalnym kształtowaniu środowiskai gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonegorozwoju i przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.

Z kolei prawne rozumienie ochrony przyrody zawarte w treści art. 2 ust. 1ustawy o ochronie przyrody, funkcjonujące na gruncie tego aktu prawnego,sprowadza się do zachowania, zrównoważonego użytkowania oraz odnawianiazasobów, tworów i składników przyrody.

Wskazywane rozumienie pojęć ochrony przyrody czy ochrony środowiskapozwala na sformułowanie stanowiska, że funkcja konserwatorska ochronyśrodowiska nie może być traktowana jako wiodąca w ochronie środowiska.Natomiast uwzględniając zasadę integralności prawa ochrony środowiskaz prawem ochrony przyrody, należy uznać zasadność tego stanowiska równieżw odniesieniu do ochrony przyrody. Jednocześnie należy mieć w pamięci, żezrównoważone gospodarowanie zasobami przyrody jest zasadą prawa ochronyprzyrody (Polskie prawo ochrony przyrody, red. J. Ciechanowicz – McLean,Warszawa 2006, s. 33). Zatem realizowanie trwale zrównoważonej gospodarkileśnej jest z pewnością wyrazem realizacji gospodarki leśnej z uwzględnieniemzasady zrównoważonego gospodarowania zasobami przyrody i ochrony śro-dowiska realizowanej przy uwzględnieniu zasady zrównoważonego rozwoju.

3.3. Kwestie sporne, natury prawnej, wpływające na możliwośćrealizacji gospodarki leśnej i zrównoważonej gospodarkileśnej na obszarze Puszczy Białowieskiej

W świetle tak poczynionych uwag wypada stwierdzić, że także realizacja naobszarze Puszczy Białowieskiej, gospodarki leśnej i trwale zrównoważonejgospodarki leśnej musi uwzględniać wskazywane okoliczności natury prawnej.

Bez wątpienia koniecznym jest na obszarze Puszczy Białowiejskiej gospoda-rowanie nią umożliwiające jej zachowanie w możliwie niepogorszonym stanie.Co jednak istotne należy mieć na uwadze konieczność przywracania elementówprzyrodniczych do stanu właściwego. Jest to przecież przejaw ochrony środo-wiska odpowiadający woli ustawodawcy wyrażonej w art. 3 pkt 13 ustawyPrawo ochrony środowiska. Za szczególnie newralgiczne, z punktu widzeniaochrony prawnej, należy uznać tereny Puszczy Białowieskiej stanowiące parknarodowy i rezerwaty przyrody. W treści art. 15 ustawy o ochronie przyrodyzawarty został katalog zakazów obowiązujących na ich obszarze. W katalogutym wskazany został zakaz m.in. pozyskiwania, niszczenia lub umyślnegouszkadzania roślin oraz grzybów; użytkowania, niszczenia, umyślnego uszka-dzania, zanieczyszczania i dokonywania zmian obiektów przyrodniczych,obszarów oraz zasobów, tworów i składników przyrody; stosowania chemicz-nych i biologicznych środków ochrony roślin i nawozów.

Są to zakazy wynikające z mocy samego prawa, mogące jednak ulegać uchy-leniu w określonych przepisami przypadkach (art. 15 ust. 3 ustawy o ochronieprzyrody). Filozofia parków narodowych i rezerwatów ścisłych wyraża sięw istnieniu w jego obrębie ochrony ścisłej. Definicję ochrony ścisłej zawartow art. 5 pkt 9 ustawy o ochronie przyrody. Zgodnie z nim należy przez niąrozumieć całkowite i trwałe zaniechanie bezpośredniej ingerencji człowiekaw stan ekosystemów, tworów i składników przyrody jak również w przebiegprocesów przyrodniczych na obszarach objętych ochroną, a w przypadku gatun-ków – całoroczną ochronę należących do nich osobników i stadiów ich rozwoju.

Pod rozwagę należy jednak poddać takie przypadki, gdy występowanieokreślonego gatunku może spowodować i powoduje powstawanie szkódw innych gatunkach występujących w rezerwatach przyrody czy parkach naro-dowych. Przy czym szkody te w obrębie niektórych gatunków mogą nawetprowadzić do w zasadzie całkowitego ich unicestwienia. Co z kolei powodujeniekorzystne oddziaływanie na inne gatunki istniejące na danym obszarze.

Przykładem takiego stanu rzeczy jest funkcjonowanie w Puszczy Białowieskiej gatunku kornika drukarza. Jego istnienie na jej obszarze bez wątpieniawpływa niekorzystnie na realizację ochrony środowiska i ochrony przyrodyna jej terenie. W zakresie aspektów prawnych taki stan rzeczy pociąga za sobąistnienie skutków prawnych podlegających negatywnej kwalifikacji w świetlebrzmienia przepisów licznych aktów normatywnych.

Za wystarczające należy już uznać zanalizowanie całego zagadnieniaz uwagi na kryterium realizacji obowiązków i odpowiedzialności cywilno-prawnej i administracyjnoprawnej.

Treść art. 9 i 10 ustawy o lasach pozwala na sformułowanie następującejrefleksji. Ustawodawca zakłada, że Skarb Państwa, a w zasadzie zarządza-jący lasami stanowiącymi własność Skarbu Państwa, Państwowe Gospodar-stwo Leśne Lasy Państwowe zawsze będą realizowały obowiązki określonew art. 9 powoływanego aktu normatywnego, tj. będą kształtowały równowagęw ekosystemach leśnych, będą podnosić naturalną odporność drzewostanów,a w szczególności będą m.in. wykonywać zabiegi profilaktyczne i ochronnezapobiegające powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów; a także będązapobiegać, wykrywać i zwalczać nadmiernie pojawiające i rozprzestrzeniającesię organizmy szkodliwe. Taki wniosek uzasadniony jest tym, że jedynie w odnie-sieniu do niewykonania tych obowiązków w lasach niestanowiących własnościSkarbu Państwa, zadania właścicieli lasów określa, w drodze decyzji, starosta.

Równocześnie w normach art. 10 ustawy o lasach wskazane zostało postę-powanie w przypadku wystąpienia organizmów szkodliwych w stopniu zagra-żającym trwałości lasów. W takich sytuacjach nadleśniczy wykonuje zabiegizwalczające i ochronne na obszarze lasów zagrożonych stanowiących własnośćSkarbu Państwa. Wniosek o tym, że wskazywane postępowanie dotyczy lasówzagrożonych stanowiących własność Skarbu Państwa jest wynikiem przeprowa-dzenia wnioskowania a contrario na gruncie normy art. 10 ust. 1. Z kolei w lasachzagrożonych, niestanowiących własności Skarbu Państwa, starosta, z urzędulub na wniosek nadleśniczego, zarządza wykonanie zabiegów zwalczającychi ochronnych na koszt właściwych nadleśnictw. Jednocześnie w sytuacjachzaistnienia konieczności wykonania zabiegów zwalczających i ochronnych naobszarze dwóch lub więcej nadleśnictw – wykonanie tych zabiegów zarządzadyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych.

Obowiązki określone w powoływanych artykułach co do zasady wynikająz mocy samego prawa i w rozumieniu przepisów ustawy o lasach dotyczą wszystkich lasów bez względu na osobę właściciela. Bez wątpienia funkcjonowanie w Puszczy Białowieskiej kornika drukarza wywołało stan określonynie tylko w treści art. 9 ale również 10 ustawy o lasach. Z uwagi na to, z mocynorm powoływanych artykułów, powstały obowiązki w nich określone. Pewnewątpliwości może jedynie powodować użycie przez ustawodawcę sformułowania „zarządza wykonanie”. Wykładnia językowa tego sformułowania, przyuwzględnieniu w tym wypadku, że zarządzać oznacza „wydawać polecenia,dyspozycję, nakazywać zrobienie czegoś” (Popularny słownik języka polskiego,red. B. Dunaj, Warszawa 2000, s. 858), pozwala na sformułowanie następującegowniosku. W przypadkach określonych w hipotezach norm art. 10 ust. 1 pkt 2i ust. 3, obowiązek ten wymaga realizacji, po podjęciu stosownych działańprzez starostę, odpowiednio dyrektora regionalnej dyrekcji lasów państwowychw formach właściwych dla działalności administracji publicznej. Jednoznacznewskazanie tej formy wymaga przeprowadzenia odrębnej szczegółowej analizyi jest z punktu widzenia głównego przedmiotu rozważań zagadnieniem wtórnym, co nie oznacza, że nie doniosłym w praktyce.

Brak działań ze strony podmiotów, na których spoczywa obowiązek podjęciadziałań wskazanych w treści art. 9 i 10 ustawy o lasach, w tym także podmiotówpo których stronie powstaje obowiązek zarządzenia wykonania stosownychzabiegów, z pewnością nie może być oceniany pozytywnie z punktu widzeniarealizowania ochrony dobra prawnego jakim jest środowisko czy przyroda.Jednocześnie należy mieć na uwadze przepisy powoływanego już art. 15 ustawyo ochronie przyrody, z uwagi na wskazane tam zakazy. Należy przyjąć, żew odniesieniu do lasów objętych formami ochrony przyrody tj. lasów objętychformą parków narodowych i rezerwatów przyrody należy taktować normyustawy o ochronie przyrody jako normy wyznaczające szczególny sposób postępowania z lasami objętymi tymi formami ochrony przyrody. Konsekwencjątakiego stanu prawnego, jest istnienie zakazu na tych obszarach podejmowaniadziałań określonych w treści art. 9 i 10 ustawy o lasach. Jednocześnie jednaknależy podkreślić, że przepisy prawa dopuszczają zniesienie funkcjonowaniawskazywanych zakazów. W sposób jednoznaczny pozwala na takie stwierdzenie treść art. 15 ust. 2, 3 i 4 ustawy o ochronie przyrody. W ustępie 2 powoływanego artykułu określone zostało, że wskazywane zakazy nie dotyczą m.in.wykonywania zadań wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych.Równocześnie, w kolejnych ustępach art. 15 ustawy o ochronie przyrody, przy-znano stosowne kompetencje Ministrowi Środowiska i Generalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska. W obu przypadkach pozostawiono powinien zakresdyskrecjonalnej władzy po stronie tych organów. Należy jednak przyjąć, że jejgranice wyznaczają stopień jednoznaczności przesłanek określonych w art. 15 ust.3 pkt 1 i 2 i art.15 ust.4 pkt 1 i 2. Z kolei opinie, o których mowa w powołYwanych przepisach, nie mają charakteru wiążącego w odniesieniu do organówpo których stronie istnieje kompetencja do zniesienia stosownych zakazów.

Wydaje się, że w świetle badań nauk leśnych nad skutkami funkcjonowania kornika drukarza w Puszczy Białowieskiej, trudne byłoby do obronystanowisko, że podjęcie działań prowadzących do jego eliminacji, a w ślad zatym eliminacji dalszych negatywnych następstw jego działalności nie wypełniatreściowo przesłanki zaistnienia potrzeb ochrony przyrody (art. 15 ust. 3 pkt 1i art. 15 ust. 4 pkt 1 ustawy o ochronie przyrody).

Jednocześnie należy przyjąć, że już zaistniałe niekorzystne zmiany naobszarze Puszczy Białowieskiej, mogą powodować zbiegi odpowiedzialnościw sytuacjach będących następstwem funkcjonowania kornika drukarza, wywo-łującego szkody. W przypadku wystąpienia tych uszczerbków będą mogły miećprzykładowo zastosowanie ustawa o lasach (w zakresie odpowiedzialnościcywilnoprawnej art. 11) i ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ichnaprawie (odpowiedzialność administracyjnoprawna) ewentualnie ustawao lasach (odpowiedzialność cywilnoprawna i ustawa Prawo ochrony środowiska (odpowiedzialność administracyjnoprawna). Zastosowanie konkretnychprzepisów będzie uzależnione od rodzaju szkody powstałej w lasach, tj. np.w zakresie odpowiedzialności administracyjnej będzie to uzależnione od tegoczy będą to szkody w środowisku w rozumieniu ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie czy też inne szkody, w przypadku zaistnieniaktórych, ustawodawca przewiduje możliwość uruchomienia środków praw-nych. Nie należy też z góry wyłączać możliwości realizacji odpowiedzialnościcywilnoprawnej przewidzianej przepisami ustawy Prawo ochrony środowiskaczy przepisami ustawy Kodeks cywilny (ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.Kodeks cywilny, Dz. U.1964.16.93), i to nie tylko w zakresie zaistniałych szkódale także stanów bezpośredniego zagrożenia tymi szkodami. Będą to przytym uszczerbki wywołanie oddziaływaniem na środowisko i odpowiedniopozostałe szkody spowodowane np. istnieniem stanów zagrożenia pożarowegoistniejącego z uwagi na stan świerków wywołanych działaniem kornika drukarza. Jest to tym bardziej newralgiczna kwestia, że z jednej strony należy tumówić o uszczerbkach w środowisku jako dobru wspólnym, z drugiej zaś strony mogą mieć miejsce szkody w innych dobrach niż środowisko, z uwagi nazaistnienie których będzie możliwe realizowanie odpowiedzialności prawnej.Jednocześnie termin „oddziaływania”, którym posługuje się np. ustawodawcaw art. 323 POŚ powinno być w mojej opinii interpretowane zarówno jakonastępstwo działania jak i zaniechania podejmowania określonych działań.Zgodnie z wykładnią językową oddziaływać to tyle co m. in. wywierać wpływ,wywoływać reakcję (Popularny słownik języka polskiego, red. B. Dunaj, War-szawa 2000, s. 397). Wywierać zaś wpływ z pewnością można również niepodejmując określonych działań.

Należy także mieć na uwadze brzmienie przepisu art. 12 ustawy o lasach.Istniejący w Puszczy Białowieskiej stan faktyczny, może prowadzić do urucho-mienia środków prawnych w nim przewidzianych. Te zaś z pewnością narażąśrodki publiczne na uszczuplenie. Jest to spowodowane tym, że zgodnie z tre-ścią tego artykułu w przypadku braku możliwości ustalenia sprawcy szkodyw lasach, powstałej m.in. w sytuacjach pożarów lub innych klęsk żywiołowychspowodowanych czynnikami biotycznymi albo abiotycznymi, zagrażającychtrwałości lasów, koszty zagospodarowania i ochrony związane z odnowieniemlub przebudową drzewostanu finansowane są z budżetu państwa. Z koleidecyzje w sprawie przyznania środków na pokrycie wskazywanych kosztówwydają odpowiednio Minister Środowiska, na wniosek Dyrektora GeneralnegoLasów Państwowych – w odniesieniu do m.in. lasów pozostających w zarządzieLasów Państwowych bądź starosta, na wniosek właściciela lasu, po zaopiniowaniu przez nadleśniczego – w odniesieniu do pozostałych lasów, wykonującyzadanie z zakresu administracji rządowej.

Nie należy z góry wykluczać, a co więcej należy nawet przewidywać, żedziałalność kornika drukarza będzie mogła być kwalifikowana w kategoriachklęski żywiołowej i że może powodować pożary, jako następstwa pozostawieniamartwych drzew na obszarze Puszczy Białowieskiej.

Celem stwierdzenia, że może mieć tu miejsce stan klęski żywiołowej wystar-czy przywołać definicje ustawową klęski żywiołowej i katastrofy naturalnejzawarte w art. 3 ustawy z 2002 r. o stanie klęski żywiołowej. Zgodnie z treściątego artykułu przez klęskę żywiołową należy rozumieć katastrofę naturalnąlub awarię techniczną, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczbyosób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach,a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nad-zwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem.Z kolei pod pojęciem katastrofy naturalnej ustawodawca nakazuje rozumiećzdarzenie związane z działaniem sił natury, w szczególności wyładowaniaatmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi,pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorachi zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników, chorób roślin lubzwierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też działanie innego żywiołu.